Wys³uchaj ca³ego rozdzia³u (mp3) wys³uchaj ca³ego rozdzia³u (mp3)




 
poprzedni rozdzia³ index nastêpny rozdzia³

Rdz 50,1 וַיִּפֹּל יוֹסֵף עַל־פְּנֵי אָבִיו וַיֵּבְךְּ עָלָיו וַיִּשַּׁק־לוֹ׃                                      
Rdz 50,1 waj jiP Pol jo sef al - Pe ne a wiw waj jewK a law waj jisz szaq - lo                                      
Rdz 50,1 wayyiPPöl yôsëp `al-Pünê ´äbîw wayyëbK `äläyw wayyiššaq-lô                                      
Rdz 50,1 Józef przypad³ do twarzy swego ojca, p³aka³ nad nim i ca³owa³ go.                                              
Rdz 50,2 וַיְצַו יוֹסֵף אֶת־עֲבָדָיו אֶת־הָרֹפְאִים לַחֲנֹט אֶת־אָבִיו וַיַּחַנְטוּ הָרֹפְאִים אֶת־יִשְׂרָאֵל׃                                  
Rdz 50,2 wa je caw jo sef et - a wa daw et - ha ro fim la Ha not et - a wiw waj ja Han tu ha ro fim et - jis ra el                                  
Rdz 50,2 wayücaw yôsëp ´et-`ábädäyw ´et-häröºp´îm laHánö† ´et-´äbîw wayyaHan†û häröp´îm ´et-yiSrä´ël                                  
Rdz 50,2 A potem rozkaza³ swym domowym lekarzom, aby zabalsamowali jego ojca. Ci zatem lekarze balsamowali Izraela.                                          
Rdz 50,3 וַיִּמְלְאוּ־לוֹ אַרְבָּעִים יוֹם כִּי כֵּן יִמְלְאוּ יְמֵי הַחֲנֻטִים וַיִּבְכּוּ אֹתוֹ מִצְרַיִם שִׁבְעִים יוֹם׃                          
Rdz 50,3 waj jim le u - lo ar Ba im jom Ki Ken jim le u je me ha Ha nu tim waj jiw Ku o to mic ra jim szi wim jom                          
Rdz 50,3 wayyimlü´û-lô ´arBä`îm yôm Kî Kën yimlü´û yümê haHánù†îm wayyibKû ´ötô micraºyim šib`îm yôm                          
Rdz 50,3 Zabra³o im to czterdzieœci dni, tyle bowiem czasu trwa³o balsamowanie. Mieszkañcy Egiptu op³akiwali Jakuba przez siedemdziesi¹t dni.                                        
Rdz 50,4 וַיַּעַבְרוּ יְמֵי בְכִיתוֹ וַיְדַבֵּר יוֹסֵף אֶל־בֵּית פַּרְעֹה לֵאמֹר אִם־נָא מָצָאתִי חֵן בְּעֵינֵיכֶם דַּבְּרוּ־נָא בְּאָזְנֵי פַרְעֹה לֵאמֹר׃                    
Rdz 50,4 waj ja aw ru je me we chi to wa je daB Ber jo sef el - Bet Pa ro le mor im - na ma ca ti Hen Be e ne chem DaB Be ru - na Be oz ne fa ro le mor                    
Rdz 50,4 wayya|`abrû yümê bükîtô wayüdaBBër yôsëp ´el-Bêt Par`ò lë´mör ´im-nä´ mäc亴tî Hën Bü`êºnêkeºm DaBBürû-nä´ Bü´oznê par`ò lë´mör                    
Rdz 50,4 Kiedy zaœ skoñczy³ siê okres ¿a³oby po nim, Józef zwróci³ siê do otoczenia faraona z nastêpuj¹c¹ proœb¹: Jeœli darzycie mnie ¿yczliwoœci¹, powiedzcie samemu faraonowi,                                      
Rdz 50,5 אָבִי הִשְׁבִּיעַנִי לֵאמֹר הִנֵּה אָנֹכִי מֵת בְּקִבְרִי אֲשֶׁר כָּרִיתִי לִי בְּאֶרֶץ כְּנַעַן שָׁמָּה תִּקְבְּרֵנִי וְעַתָּה אֶעֱלֶה־נָּא וְאֶקְבְּרָה אֶת־אָבִי וְאָשׁוּבָה׃              
Rdz 50,5 a wi hisz Bi a ni le mor hin ne a no chi met Be qiw ri a szer Ka ri ti li Be e rec Ke na an szam ma Tiq Be re ni we aT Ta e e le - nna we eq Be ra et - a wi we a szu wa              
Rdz 50,5 ´äbî hišBî`aºnî lë´mör hinnË ´änökî mët Büqibrî ´ášer Kärîºtî lî Bü´eºrec Künaº`an šäºmmâ TiqBürëºnî wü`aTTâ ´e|`élè-nnä´ wü´eqBürâ ´et-´äbî wü´äšûºbâ              
Rdz 50,5 ¿e mój ojciec zobowi¹za³ mnie przysiêg¹ do spe³nienia takiego polecenia: Gdy umrê, pochowasz mnie w moim grobie, który sobie przygotowa³em w kraju Kanaan. Niech mi wiêc teraz bêdzie wolno udaæ siê tam, abym móg³ pochowaæ mego ojca, a potem wrócê.                                
Rdz 50,6 וַיֹּאמֶר פַּרְעֹה עֲלֵה וּקְבֹר אֶת־אָבִיךָ כַּאֲשֶׁר הִשְׁבִּיעֶךָ׃                                      
Rdz 50,6 waj jo mer Pa ro a le u qe wor et - a wi cha Ka a szer hisz Bi e cha                                      
Rdz 50,6 wayyöº´mer Par`ò `álË ûqübör ´et-´äbîºkä Ka´ášer hišBî`eºkä                                      
Rdz 50,6 Faraon odpowiedzia³: IdŸ i pochowaj twego ojca, tak jak mu przysi¹g³eœ.                                              
Rdz 50,7 וַיַּעַל יוֹסֵף לִקְבֹּר אֶת־אָבִיו וַיַּעֲלוּ אִתּוֹ כָּל־עַבְדֵי פַרְעֹה זִקְנֵי בֵיתוֹ וְכֹל זִקְנֵי אֶרֶץ־מִצְרָיִם׃                          
Rdz 50,7 waj ja al jo sef liq Bor et - a wiw waj ja a lu iT To Kol - aw de fa ro ziq ne we to we chol ziq ne e rec - mic ra jim                          
Rdz 50,7 wayyaº`al yôsëp liqBör ´et-´äbîw wayya|`álû ´iTTô Kol-`abdê par`ò ziqnê bêtô wüköl ziqnê ´e|rec-micräºyim                          
Rdz 50,7 I Józef wyruszy³ w drogê, aby pochowaæ ojca. A z nim posz³o równie¿ wielu dworzan faraona, starszych urzêdników dworskich i wszyscy dostojnicy ziemi Egiptu;                                      
Rdz 50,8 וְכֹל בֵּית יוֹסֵף וְאֶחָיו וּבֵית אָבִיו רַק טַפָּם וְצֹאנָם וּבְקָרָם עָזְבוּ בְּאֶרֶץ גֹּשֶׁן׃                          
Rdz 50,8 we chol Bet jo sef we e Haw u wet a wiw raq taP Pam we co nam u we qa ram az wu Be e rec Go szen                          
Rdz 50,8 wüköl Bêt yôsëp wü´eHäyw ûbêt ´äbîw raq †aPPäm wücö´näm ûbüqäräm `äzbû Bü´eºrec Göºšen                          
Rdz 50,8 nadto ca³a rodzina Józefa, jego bracia oraz rodzina jego ojca. Tylko dziatwa oraz trzody i byd³o zosta³y w Goszen.                                          
Rdz 50,9 וַיַּעַל עִמּוֹ גַּם־רֶכֶב גַּם־פָּרָשִׁים וַיְהִי הַמַּחֲנֶה כָּבֵד מְאֹד׃                                    
Rdz 50,9 waj ja al im mo Gam - re chew Gam - Pa ra szim wa je hi ham ma Ha ne Ka wed me od                                    
Rdz 50,9 wayyaº`al `immô Gam-reºkeb Gam-Päräšîm wayühî ha|mmaHánè Käbëd mü´öd                                    
Rdz 50,9 Ci¹gnêli z nim równie¿ ludzie na wozach i na koniach, tworz¹c bardzo liczny orszak.                                            
Rdz 50,10 וַיָּבֹאוּ עַד־גֹּרֶן הָאָטָד אֲשֶׁר בְּעֵבֶר הַיַּרְדֵּן וַיִּסְפְּדוּ־שָׁם מִסְפֵּד גָּדוֹל וְכָבֵד מְאֹד וַיַּעַשׂ לְאָבִיו אֵבֶל שִׁבְעַת יָמִים׃                    
Rdz 50,10 waj ja wo u ad - Go ren ha a tad a szer Be e wer haj jar Den waj jis Pe du - szam mis Ped Ga dol we cha wed me od waj ja as le a wiw e wel szi wat ja mim                    
Rdz 50,10 wayyäböº´û `ad-Göºren hä´ä†äd ´ášer Bü`ëºber hayyarDën wayyìºsPüdû-šäm misPëd Gädôl wükäbëd mü´öd wayyaº`aS lü´äbîw ´ëºbel šib`at yämîm                    
Rdz 50,10 A gdy przybyli do Goren-Haatad, które le¿y po drugiej stronie Jordanu, odprawili tam wielki i wspania³y obrzêd ¿a³obny: Józef przez siedem dni obchodzi³ ¿a³obn¹ uroczystoœæ po swym ojcu.                                    
Rdz 50,11 וַיַּרְא יוֹשֵׁב הָאָרֶץ הַכְּנַעֲנִי אֶת־הָאֵבֶל בְּגֹרֶן הָאָטָד וַיֹּאמְרוּ אֵבֶל־כָּבֵד זֶה לְמִצְרָיִם עַל־כֵּן קָרָא שְׁמָהּ אָבֵל מִצְרַיִם אֲשֶׁר בְּעֵבֶר הַיַּרְדֵּן׃              
Rdz 50,11 waj jar jo szew ha a rec haK Ke na a ni et - ha e wel Be go ren ha a tad waj jo me ru e wel - Ka wed ze le mic ra jim al - Ken qa ra sze ma a wel mic ra jim a szer Be e wer haj jar Den              
Rdz 50,11 wayyaºr´ yôšëb hä´äºrec ha|KKüna`ánî ´et-hä´ëºbel Bügöºren hä|´ä†äd wayyöº´mürû ´ë|bel-Käbëd zè lümicräºyim `al-Kën qärä´ šümâ ´äbël micraºyim ´ášer Bü`ëºber hayyarDën              
Rdz 50,11 Mieszkaj¹cy tam Kananejczycy, widz¹c tê uroczystoœæ ¿a³obn¹ w Goren-Haatad, mówili: Oto jak wielka jest ¿a³oba Egipcjan! Dlatego nazwano tê miejscowoœæ, która le¿y po drugiej stronie Jordanu, Abel Misraim.                                  
Rdz 50,12 וַיַּעֲשׂוּ בָנָיו לוֹ כֵּן כַּאֲשֶׁר צִוָּם׃                                        
Rdz 50,12 waj ja a su wa naw lo Ken Ka a szer ciw wam                                        
Rdz 50,12 wayya`áSû bänäyw lô Kën Ka´ášer ciwwäm                                        
Rdz 50,12 Synowie Jakuba uczynili zatem tak, jak im rozkaza³ ojciec:                                              
Rdz 50,13 וַיִּשְׂאוּ אֹתוֹ בָנָיו אַרְצָה כְּנַעַן וַיִּקְבְּרוּ אֹתוֹ בִּמְעָרַת שְׂדֵה הַמַּכְפֵּלָה אֲשֶׁר קָנָה אַבְרָהָם אֶת־הַשָּׂדֶה לַאֲחֻזַּת־קֶבֶר מֵאֵת עֶפְרֹן הַחִתִּי עַל־פְּנֵי מַמְרֵא׃            
Rdz 50,13 waj ji su o to wa naw ar ca Ke na an waj jiq Be ru o to Bi ma rat se de ham mach Pe la a szer qa na aw ra ham et - has sa de la a Huz zat - qe wer me et ef ron ha HiT Ti al - Pe ne mam re            
Rdz 50,13 wayyiS´û ´ötô bänäyw ´aºrcâ Künaº`an wayyiqBürû ´ötô Bim`ärat SüdË hammakPëlâ ´ášer qänâ ´abrähäm ´et-haSSädè la´áHuzzat-qeºber më´ët `eprön haHiTTî `al-Pünê mamrë´            
Rdz 50,13 przenieœli go do Kanaanu i pochowali w pieczarze na polu Makpela. Pole to kupi³ Abraham od Efrona Chetyty jako tytu³ w³asnoœci grobu. Le¿a³o ono w pobli¿u Mamre.                                      
Rdz 50,14 וַיָּשָׁב יוֹסֵף מִצְרַיְמָה הוּא וְאֶחָיו וְכָל־הָעֹלִים אִתּוֹ לִקְבֹּר אֶת־אָבִיו אַחֲרֵי קָבְרוֹ אֶת־אָבִיו׃                            
Rdz 50,14 waj ja szow jo sef mic raj ma hu we e Haw we chol - ha o lim iT To liq Bor et - a wiw a Ha re qow ro et - a wiw                            
Rdz 50,14 wayy亚ob yôsëp micraºymâ hû´ wü´eHäyw wükol-hä`ölîm ´iTTô liqBör ´et-´äbîw ´aHárê qobrô ´et-´äbîw                            
Rdz 50,14 Józef po pogrzebie ojca wróci³ do Egiptu wraz z braæmi i wszystkimi, którzy z nim poszli, aby pochowaæ jego ojca.                                          
Rdz 50,15 וַיִּרְאוּ אֲחֵי־יוֹסֵף כִּי־מֵת אֲבִיהֶם וַיֹּאמְרוּ לוּ יִשְׂטְמֵנוּ יוֹסֵף וְהָשֵׁב יָשִׁיב לָנוּ אֵת כָּל־הָרָעָה אֲשֶׁר גָּמַלְנוּ אֹתוֹ׃                    
Rdz 50,15 waj ji ru a He - jo sef Ki - met a wi hem waj jo me ru lu jis te me nu jo sef we ha szew ja sziw la nu et Kol - ha ra a a szer Ga mal nu o to                    
Rdz 50,15 wayyir´û ´áHê|-yôsëp Kî-mët ´ábîhem wayyöº´mürû lû yiS†ümëºnû yôsëp wühäšëb yäšîb läºnû ´ët Kol-häºrä`â ´ášer Gämaºlnû ´ötô                    
Rdz 50,15 Bracia Józefa zdaj¹c sobie sprawê z tego, ¿e ojciec ich nie ¿yje, myœleli: Na pewno Józef bêdzie nas teraz przeœladowa³ i odp³aci nam za wszystkie krzywdy, które mu wyrz¹dziliœmy!                                      
Rdz 50,16 וַיְצַוּוּ אֶל־יוֹסֵף לֵאמֹר אָבִיךָ צִוָּה לִפְנֵי מוֹתוֹ לֵאמֹר׃                                    
Rdz 50,16 wa je caw wu el - jo sef le mor a wi cha ciw wa lif ne mo to le mor                                    
Rdz 50,16 wayücawwû ´el-yôsëp lë´mör ´äbîºkä ciwwâ lipnê môtô lë´mör                                    
Rdz 50,16 Tote¿ kazali powiedzieæ Józefowi: Ojciec twój da³ przed œmierci¹ takie polecenie:                                            
Rdz 50,17 כֹּה־תֹאמְרוּ לְיוֹסֵף אָנָּא שָׂא נָא פֶּשַׁע אַחֶיךָ וְחַטָּאתָם כִּי־רָעָה גְמָלוּךָ וְעַתָּה שָׂא נָא לְפֶשַׁע עַבְדֵי אֱלֹהֵי אָבִיךָ וַיֵּבְךְּ יוֹסֵף בְּדַבְּרָם אֵלָיו׃          
Rdz 50,17 Ko - to me ru le jo sef an na sa na Pe sza a He cha we Hat ta tam Ki - ra a ge ma lu cha we aT Ta sa na le fe sza aw de e lo he a wi cha waj jewK jo sef Be daB Be ram e law          
Rdz 50,17 Kò|-tö´mürû lüyôsëp ´äºnn亴 Sä´ nä´ Peºša` ´aHʺkä wüHa††ä´täm Kî-rä`â gümälûºkä wü`aTTâ Sä´ nä´ lüpeºša` `abdê ´élöhê ´äbîºkä wayyëbK yôsëp BüdaBBüräm ´ëläyw          
Rdz 50,17 Powiedzcie Józefowi tak: Racz przebaczyæ braciom twym wykroczenie i winê ich, wyrz¹dzili ci bowiem krzywdê. Teraz przeto daruj ³askawie winê nam, którzy czcimy Boga twojego ojca! Józef rozp³aka³ siê, gdy mu to powtórzono.                                  
Rdz 50,18 וַיֵּלְכוּ גַּם־אֶחָיו וַיִּפְּלוּ לְפָנָיו וַיֹּאמְרוּ הִנֶּנּוּ לְךָ לַעֲבָדִים׃                                    
Rdz 50,18 waj jel chu Gam - e Haw waj jiP Pe lu le fa naw waj jo me ru hin nen nu le cha la a wa dim                                    
Rdz 50,18 wayyëlkû Gam-´eHäyw wa|yyiPPülû lüpänäyw wayyöº´mürû hinneºnnû| lükä la`ábädîm                                    
Rdz 50,18 Wtedy bracia ju¿ sami poszli do Józefa i upad³szy przez nim rzekli: Jesteœmy twoimi niewolnikami.                                            
Rdz 50,19 וַיֹּאמֶר אֲלֵהֶם יוֹסֵף אַל־תִּירָאוּ כִּי הֲתַחַת אֱלֹהִים אָנִי׃                                    
Rdz 50,19 waj jo mer a le hem jo sef al - Ti ra u Ki ha ta Hat e lo him a ni                                    
Rdz 50,19 wayyöº´mer ´álëhem yôsëp ´al-Tîr亴û Kî hátaºHat ´élöhîm ´äºnî                                    
Rdz 50,19 Lecz Józef powiedzia³ do nich: Nie bójcie siê. Czy¿ ja jestem na miejscu Boga?                                            
Rdz 50,20 וְאַתֶּם חֲשַׁבְתֶּם עָלַי רָעָה אֱלֹהִים חֲשָׁבָהּ לְטֹבָה לְמַעַן עֲשֹׂה כַּיּוֹם הַזֶּה לְהַחֲיֹת עַם־רָב׃                          
Rdz 50,20 we aT Tem Ha szaw Tem a laj ra a e lo him Ha sza wa le to wa le ma an a so Kaj jom haz ze le ha Ha jot am - raw                          
Rdz 50,20 wü´aTTem HášabTem `älay rä`â ´élöhîm Hášäbäh lü†öbâ lümaº`an `áSò Kayyôm hazzè lühaHáyöt `am-räb                          
Rdz 50,20 Wy niegdyœ knuliœcie z³o przeciwko mnie, Bóg jednak zamierzy³ to jako dobro, ¿eby sprawiæ to, co jest dzisiaj, ¿e prze¿y³ wielki naród.                                        
Rdz 50,21 וְעַתָּה אַל־תִּירָאוּ אָנֹכִי אֲכַלְכֵּל אֶתְכֶם וְאֶת־טַפְּכֶם וַיְנַחֵם אוֹתָם וַיְדַבֵּר עַל־לִבָּם׃                                
Rdz 50,21 we aT Ta al - Ti ra u a no chi a chal Kel et chem we et - taP Pe chem wa je na Hem o tam wa je daB Ber al - liB Bam                                
Rdz 50,21 wü`aTTâ ´al-Tîr亴û ´änökî ´ákalKël ´etkem wü´e|t-†aPPükem wayünaHëm ´ôtäm wayüdaBBër `al-liBBäm                                
Rdz 50,21 Teraz wiêc nie bójcie siê: bêdê ¿ywi³ was i dzieci wasze. I tak ich pociesza³, przemawiaj¹c do nich serdecznie.                                          
Rdz 50,22 וַיֵּשֶׁב יוֹסֵף בְּמִצְרַיִם הוּא וּבֵית אָבִיו וַיְחִי יוֹסֵף מֵאָה וָעֶשֶׂר שָׁנִים׃                              
Rdz 50,22 waj je szew jo sef Be mic ra jim hu u wet a wiw wa je Hi jo sef me a wa e ser sza nim                              
Rdz 50,22 wayy뺚eb yôsëp Bümicraºyim hû´ ûbêt ´äbîw wayüHî yôsëp më´â wä`eºSer šänîm                              
Rdz 50,22 Józef mieszka³ w Egipcie wraz z rodzin¹ swego ojca. Do¿y³ on stu dziesiêciu lat                                            
Rdz 50,23 וַיַּרְא יוֹסֵף לְאֶפְרַיִם בְּנֵי שִׁלֵּשִׁים גַּם בְּנֵי מָכִיר בֶּן־מְנַשֶּׁה יֻלְּדוּ עַל־בִּרְכֵּי יוֹסֵף׃                            
Rdz 50,23 waj jar jo sef le ef ra jim Be ne szil le szim Gam Be ne ma chir Ben - me nasz sze jul le du al - Bir Ke jo sef                            
Rdz 50,23 wayyaºr´ yôsëp lü´epraºyim Bünê šillëšîm Gam Bünê mäkîr Ben-münaššè yullüdû `al-BirKê yôsëp                            
Rdz 50,23 i doczeka³ siê prawnuków z Efraima. Równie¿ dzieci Makira, syna Manassesa, urodzi³y siê na kolanach Józefa.                                          
Rdz 50,24 וַיֹּאמֶר יוֹסֵף אֶל־אֶחָיו אָנֹכִי מֵת וֵאלֹהִים פָּקֹד יִפְקֹד אֶתְכֶם וְהֶעֱלָה אֶתְכֶם מִן־הָאָרֶץ הַזֹּאת אֶל־הָאָרֶץ אֲשֶׁר נִשְׁבַּע לְאַבְרָהָם לְיִצְחָק וּלְיַעֲקֹב׃              
Rdz 50,24 waj jo mer jo sef el - e Haw a no chi met we lo him Pa qod jif qod et chem we he e la et chem min - ha a rec haz zot el - ha a rec a szer nisz Ba le aw ra ham le jic Haq u le ja a qow              
Rdz 50,24 wayyöº´mer yôsëp ´el-´eHäyw ´änökî mët wë|´löhîm Päqöd yipqöd ´etkem wühe`élâ ´etkem min-hä´äºrec hazzö´t ´el-hä´äºrec ´ášer nišBa` lü´abrähäm lüyicHäq û|lüya`áqöb              
Rdz 50,24 Wreszcie Józef rzek³ do swych braci: Gdy ja umrê, Bóg oka¿e wam sw¹ ³askê i wyprowadzi was z tej ziemi do kraju, który poprzysi¹g³ daæ Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi.                                      
Rdz 50,25 וַיַּשְׁבַּע יוֹסֵף אֶת־בְּנֵי יִשְׂרָאֵל לֵאמֹר פָּקֹד יִפְקֹד אֱלֹהִים אֶתְכֶם וְהַעֲלִתֶם אֶת־עַצְמֹתַי מִזֶּה׃                            
Rdz 50,25 waj jasz Ba jo sef et - Be ne jis ra el le mor Pa qod jif qod e lo him et chem we ha a li tem et - ac mo taj miz ze                            
Rdz 50,25 wayyašBa` yôsëp ´et-Bünê yiSrä´ël lë´mör Päqöd yipqöd ´élöhîm ´etkem wüha`álìtem ´et-`acmötay mizzè                            
Rdz 50,25 Po czym zobowi¹za³ synów Izraela przysiêg¹, ¿e spe³ni¹ takie polecenie: Gdy Bóg oka¿e wam tê wielk¹ swoj¹ ³askawoœæ, zabierzcie st¹d moje koœci.                                        
Rdz 50,26 וַיָּמָת יוֹסֵף בֶּן־מֵאָה וָעֶשֶׂר שָׁנִים וַיַּחַנְטוּ אֹתוֹ וַיִּישֶׂם בָּאָרוֹן בְּמִצְרָיִם׃                                
Rdz 50,26 waj ja mot jo sef Ben - me a wa e ser sza nim waj ja Han tu o to waj ji sem Ba a ron Be mic ra jim                                
Rdz 50,26 wayyäºmot yôsëp Ben-më´â wä`eºSer šänîm wayyaHan†û ´ötô wayyîºSem Bä´ärôn Bümicräºyim                                
Rdz 50,26 Po czym Józef umar³, maj¹c sto dziesiêæ lat. Zabalsamowano go i z³o¿ono go do trumny w Egipcie.                                          
 
poprzedni rozdzia³ index nastêpny rozdzia³